Cynk to jeden z mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Choć jego źródłem powinna być przede wszystkim dieta, to niekiedy konieczna jest jego suplementacja, zwłaszcza w czasie infekcji. Czy warto suplementować cynk w trakcie przeziębienia?

Cynk to mikropierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. W ciele człowieka znajduje się od 1,4 g do 2,3 g tego mikroelementu. Cynk odpowiada za syntezę kwasów nukleinowych, a także warunkuje podział i wzrost komórek. Stanowi składnik licznych białek strukturalnych i zakończeń nerwowych. Pierwiastek ten odpowiada również za syntezę, magazynowanie i wydzielanie insuliny. Niedobory cynku zazwyczaj są konsekwencją nieprawidłowej diety i/lub niedożywienia. Mogą one prowadzić do zaburzeń układu rozrodczego, immunologicznego, nerwowego, a także do nadmiernego stężenia glukozy we krwi [1,2].

Ile cynku potrzebujemy?

 Instytut Żywności i Żywienia podaje, że dzienna norma spożycia cynku jest zróżnicowana, i zależy od wieku oraz płci. Szacuje się, że dorosły mężczyzna powinien dostarczać 11 mg cynku dziennie, natomiast dorosła kobieta — 8 mg. W ciąży oraz w trakcie karmienia piersią występuje podwyższone zapotrzebowanie na ten mikroelement — kobiety z tej szczególnej grupy powinny dostarczać 13 mg cynku w ciągu doby. Inną grupą o zwiększonym zapotrzebowaniu jest młodzież w okresie dojrzewania — ich podaż powinna wynosić 8 mg na dzień [3].

Od czego zależy przyswajalność cynku?

Podstawowe źródło cynku powinna stanowić nasza dieta. Niemniej istnieją sytuacje, gdy niezbędna jest dodatkowa suplementacja. Niestety wchłanianie cynku z leków czy suplementów diety jest skorelowane z kilkoma czynnikami, które mogą zmniejszać bądź zwiększać jego biodostępność. Zakłada się, że formami dobrze przyswajalnymi są sole organiczne, takie jak asparaginian, wodoroasparaginian, octan, cytrynian, ale także chelaty — diglicynian, orotan, pikolinian. Wchłanianie cynku zależy również od aktualnego zapotrzebowania na ten mikropierwiastek, jak również od stanu nerek i wątroby, innych chorób towarzyszących oraz od stresu [4].

Jak cynk wpływa na układ odpornościowy?

Cynk odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie grasicy — gruczołu, będącego częścią układu odpornościowego — i dojrzewanie w niej komórek odpornościowych, zwanych limfocytami T. Są one odpowiedzialne między innymi za niszczenie komórek zaatakowanych przez wirusy. Przewlekły niedobór cynku może skutkować obniżonym różnicowaniem się komórek odpornościowych w grasicy, a niekiedy zanikiem tego gruczołu. Konsekwencją może być niewystarczająca odpowiedź immunologiczna w kontakcie organizmu z patogenem chorobotwórczym. Przyjrzyjmy się jednak temu od strony badań naukowych [4].

Suplementacja cynku u dzieci

Przegląd systematyczny Cochrane z 2016 roku dowiódł, że suplementowanie cynku przez dzieci w wieku 2-59 miesięcy rzeczywiście zredukowało częstość występowania zapalenia płuc, a niski poziom cynku odpowiadał za zaburzenia odporności [5]. Z kolei badanie z randomizacją przeprowadzone na dzieciach w zbliżonej grupie wiekowej (2-60 miesięcy) dowiodło, że przyjmowanie diglicynianu cynku skraca czas trwania ostrego zakażenia dolnych dróg oddechowych u dzieci [6].

Suplementacja cynku u dorosłych

Zgodnie z metaanalizą przeprowadzoną w 2015 roku, octan cynku w formie pastylek do ssania w dawce poniżej 75 mg na dobę nie wykazał żadnego wpływu na czas trwania przeziębienia u osób dorosłych. Jednocześnie zwiększenie tej dawki do 80-92 mg na dobę zredukowało następujące objawy: wydzielina z nosa, drapanie w gardle, kichanie, ból mięśni. Niemniej, aby otrzymać taki efekt, dawka cynku musi zostać przyjęta w pierwszych 24 godzinach od wystąpienia symptomów choroby [7].

Metaanaliza przeprowadzona w 2017 roku wykazała, że tabletki do ssania z octanem cynku i glukonianem cynku przynoszą zbliżony efekt zdrowotny — skracają czas trwania choroby o około 33%. Nie wykazano istotnych różnic między tymi dwoma związkami [8].

Czy warto suplementować cynk w trakcie przeziębienia?

Suplementacja cynkiem nie może być stosowana jako profilaktyka przeziębień. Badania naukowe nie dowodzą jego skuteczności w tego rodzaju wskazaniu. Jednak stosowanie tego pierwiastka w trakcie przeziębienia może realnie skrócić czas trwania infekcji. Warto jednak w tym miejscu nadmienić, że badania dotyczące wpływu cynku na czas trwania infekcji nie formułują jednoznacznego wniosku, a dodatkowo dotyczą one wyłącznie cynku w formie do ssania, który w Polsce występuje raczej rzadko. Co więcej, dostępne preparaty na naszym rynku farmaceutycznym zawierają zbyt niską dawkę cynku, aby mogła realnie wpłynąć na nasz układ odpornościowy po pojedynczym przyjęciu.

Jak suplementować cynk?

Aby cynk mógł realnie wpłynąć na czas trwania przeziębienia i zminimalizować jego objawy, musi być podany w ciągu 24 godzin od wystąpienia symptomów. Należy wówczas przyjąć 80-90 mg tytułowego pierwiastka. Najlepszym wyborem będą tabletki do ssania z cynkiem. 

Na polskim rynku obecnie można znaleźć m.in. poniższe preparaty.

Leki z cynkiem bez recepty:

• Zinkorot tabletki. 1 tabletka zawiera 25 mg cynku w postaci dwuwodnego ortonianu cynku. 
• Zincas tabletki. 1 tabletka zawiera 5,5 mg cynku w postaci dwuwodnego wodoroasparaginianu cynku. 
• Zincas Forte tabletki. 1 tabletka zawiera 27 mg cynku w postaci dwuwodnego wodoroasparaginianu cynku.

Leki z cynkiem na receptę:

• Zincteral tabletki. 1 tabletka zawiera 45 mg cynku w postaci jednowodnego siarczanu cynku.

Suplementy diety z cynkiem do ssania:

• Olimp Cynkovir Immuno tabletki do ssania. 1 tabletka zawiera 15 mg cynku w postaci diglicynianu cynku.
• Cynk Solgar pastylki do ssania. 1 tabletka zawiera 23 mg cynku w postaci glukonianu i cytrynianu cynku.

Pozostałe suplementy diety z cynkiem:

• Cynek+ Forte kapsułki twarde. 1 kapsułka zawiera 25 mg cynku w postaci diglicynianu cynku.
• Olimp Chela-Cynk kapsułki twarde. 1 kapsułka zawiera 15 mg cynku w postaci chelatu aminokwasowego. 
• Cynk Organiczny Walmark tabletki. 1 tabletka zawiera 15 mg cynku w postaci glukonianu cynku. 
• Cynk Organiczny + C Naturell tabletki. 1 tabletka zawiera 15 mg cynku w postaci cytrynianu cynku oraz 80 mg witaminy A. 

Bibliografia:

1. I. Koźlicka, et al., Wpływ cynku na występowanie i przebieg procesów chorobowych u osób dorosłych, Roczn. PZH 2007,58(3):557-562. 
2. M. Kuras, et al., Żelazo i cynk — główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, Lek w Polsce 2015,25,6-13.
3. M. Nikonorow, et al., Toksykologia żywności. PZWL. Warszawa 1987.
4. M. Szcześniak, et al., Cynk — pierwiastek zdrowia, Farm Pol 2014,70(7):363-366.
5. Z. S. Lassi, et al., Zinc supplementation for the prevention of pneumonia in children aged 2 months to 59 months. The Cochrane database of systematic reviews, 2016,12(12):CD005978.
6. S. Rerksuppaphol, et al., A randomized controlled trial of zinc supplementation in the treatment of acute respiratory tract infection in Thai children. Pediatric reports, 2019,11(2), 7954.
7. H. Hemilä, et al., The effectiveness of high dose zinc acetate lozenges on various common cold symptoms: a meta-analysis. BMC family practice,2015,16:24.
8. H. Hemilä, Zinc lozenges and the common cold: a meta-analysis comparing zinc acetate and zinc gluconate, and the role of zinc dosage. JRSM open, 2017,8(5):2054270417694291.